معرفی رشته/گرایش امنیت سایبری

دسته بندی :

تاریخ درج :

حجم فایل :

معرفی رشته/گرایش امنیت سایبری

امنیت سایبری چیست؟
امنیت سایبری به مجموعه روش‌ها و راهکارهایی گفته‌ می‌شود که برای محافظت از اطلاعات، شبکه‌ها، سیستم‌ها و داده‌های کامپیوتری در برابر تهدیدات، حملات و نفوذهای غیرمجاز انجام می‌شود. انواع امنیت سایبری شامل امنیت شبکه، امنیت اطلاعات، امنیت برنامه‌ها و امنیت سیستم‌های ابری است که هر یک از این حوزه‌ها به هدف مقابله با نوع خاصی از تهدیدات و حملات طراحی شده‌اند.

اهمیت امنیت سایبری
با توجه به افزایش روزافزون حملات سایبری و پیچیدگی‌های آن‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها نیازمند متخصصان امنیت سایبری برای حفظ اطلاعات حساس خود هستند. تهدیدات سایبری شامل مواردی همچون سرقت داده‌ها، حملات هکری، جاسوسی سایبری، و بدافزارها است. رشته امنیت سایبری با آموزش مهارت‌ها و دانش مورد نیاز به افراد، آن‌ها را آماده می‌کند تا با این تهدیدات مقابله کنند و از سیستم‌های اطلاعاتی و داده‌ها محافظت کنند.

انواع امنیت سایبری
امنیت سایبری در بخش‌های مختلفی پیگیری می شود. در واقع گرچه هدف امنیت سایبری محافظت از دارایی ارزشمند در برابر تهدیدات است اما بسته به نوع دارایی، شکل تهدیدات و دفاع مقابل آن ها می تواند به طور کامل متفاوت باشد. امنیت سایبری به طور ویژه با عناوین امنیت شبکه، امنیت برنامه ، امنیت اینترنت اشیا و امنیت فضای ابری پیگیری می شود که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.
امنیت شبکه (Network Security)
امنیت شبکه، محافظت از مجموعه‌ای از دستگاه های متصل به‌هم دربرابر اقدامات غیرمجاز است. این شبکه می تواند شامل کامپیوترها، موبایل ها، مسیریاب ها، دوربین های مداربسته و یا هر دستگاه دیگری با قابلیت اتصال به شبکه باشد. آلوده کردن کامپیوترهای شبکه به یک بدافزار، سواستفاده از آسیب‌پذیری های موجود و یا شنود اطلاعات کاربران شبکه از نمونه تهدیدات شبکه هستند.
به‌عنوان مثال، شبکه کامپیوترهای یک سازمان را درنظر بگیرید. در صورت آسیب پذیر بودن سیستم امنیتی این شبکه، یک کارمند که به یک کامپیوتر درون شبکه دسترسی دارد یا مهاجمی که از طریق اینترنت به یک کامپیوتر داخل شبکه دست پیدا کرده است، می تواند با استفاده از این آسیب پذیری به کامپیوترهای دیگر نفوذ کند. این نفوذ دسترسی مهاجم را گسترش می دهد و در ادامه کامپیوترهای دیگر را نیز تحت کنترل مهاجم قرار می دهد. این نفوذ می تواند باعث لو رفتن اطلاعات حساس یا شخصی، آسیب زدن به داده‌های مهم و یا هر اقدامی که مهاجم نباید مجاز به انجام آن باشد می شود.
امنیت برنامه (Application Security)
این رویکرد از امنیت، با تمرکز بر یک برنامه خاص، نقاط ضعف و آسیب پذیری های امنیتی یک برنامه را کشف و رفع می کند. مهم ترین نمونه این نوع امنیت، امنیت برنامه های تحت وب یا امنیت سایت (Web Application Security) است. با وجود محبوب بودن برنامه های تحت وب، امنیت این برنامه ها با چالش های جدی روبرو است که باید مورد توجه توسعه دهندگان باشد. در مقاله دیگری امنیت وب را به طور دقیق بررسی خواهیم کرد.
امنیت اینترنت اشیا (IoT Security)
با فراگیر شدن استفاده از اینترنت اشیا به خصوص در موارد صنعتی و خانگی، نوع جدیدی از امنیت تعریف شد که تمرکز آن بر تأمین امنیت این گروه از دستگاه‌ها است. اینترنت اشیا به دستگاه‌های خاص منظوره اشاره دارد (مانند تنظیم کننده دما) که از طریق اینترنت قابل کنترل هستند. خلل در امنیت این نوع دستگاه‌ها می تواند باعث خسارت‌های قابل توجه در روند تولید صنعتی یا ایجاد مشکلات در دستگاه‌های خانگی شود.
امنیت فضای ابری (Cloud Security)
فضای ابری به شما این امکان را می دهد که از امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، مانند فضای ذخیره‌سازی و یا برنامه ها، از طریق اینترنت بهره مند شوید. امنیت فضای ابری به تامین امنیت داده های ذخیره شده در این فضا و صحت عملکرد سرویس‌های ابری می پردازد.

دروس و مباحث تدریس شده در رشته امنیت سایبری
دانشجویانی که در رشته امنیت سایبری تحصیل می‌کنند، به یادگیری مجموعه‌ای از دروس نظری و عملی می‌پردازند که آن‌ها را برای مقابله با تهدیدات سایبری آماده می‌کند. این دروس شامل موارد زیر است:
    امنیت شبکه (Network Security):
        دانشجویان با مفاهیم امنیت شبکه، فایروال‌ها، پروتکل‌های امنیتی و تکنیک‌های دفاعی در برابر حملات شبکه‌ای آشنا می‌شوند.
    رمزنگاری (Cryptography):
        این درس به بررسی تکنیک‌های رمزنگاری و روش‌های حفظ محرمانگی و یکپارچگی اطلاعات می‌پردازد.
    امنیت اطلاعات (Information Security):
        موضوعات مرتبط با حفاظت از اطلاعات، سیاست‌های امنیتی و استراتژی‌های مدیریتی در این درس بررسی می‌شوند.
    تحلیل و پاسخ به حملات سایبری (Incident Response & Analysis):
        این درس دانشجویان را با روش‌های تحلیل و مقابله با حملات سایبری و نحوه پاسخگویی به حوادث امنیتی آشنا می‌کند.
    امنیت سیستم‌عامل (Operating System Security):
        دانشجویان با روش‌های حفاظت از سیستم‌عامل‌ها و مقابله با آسیب‌پذیری‌های آن‌ها آشنا می‌شوند.
    حقوق و قوانین سایبری (Cyber Law & Ethics):
        در این درس قوانین مرتبط با جرائم سایبری و اخلاقیات حرفه‌ای مورد بحث قرار می‌گیرند.
    مهندسی اجتماعی (Social Engineering):
        یکی از مهم‌ترین مباحث امنیت سایبری، شناخت روش‌های فریبکاری و حملات انسانی است که در این درس آموزش داده می‌شود.
    امنیت نرم‌افزار (Software Security):
        این درس به دانشجویان کمک می‌کند تا امنیت نرم‌افزارها را از طریق طراحی صحیح و تست‌های امنیتی تضمین کنند.
    هک اخلاقی (Ethical Hacking):
        دانشجویان با تکنیک‌های هک قانونی و روش‌های تست نفوذ برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها آشنا می‌شوند.
    مدیریت ریسک (Risk Management):
        این درس به ارزیابی ریسک‌های امنیتی و نحوه مدیریت آن‌ها برای حفظ امنیت سازمان‌ها می‌پردازد.

دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته امنیت سایبری
تعدادی از دانشگاه‌های معتبر جهان و ایران این رشته را در مقاطع مختلف ارائه می‌دهند. در زیر به چند نمونه از دانشگاه‌هایی که این رشته را در سطح بین‌المللی و داخلی ارائه می‌کنند اشاره شده است:
دانشگاه‌های بین‌المللی
    دانشگاه MIT (Massachusetts Institute of Technology) – آمریکا
        این دانشگاه در زمینه تحقیقاتی امنیت سایبری بسیار پیشرو است و برنامه‌هایی برای آموزش دفاع از سیستم‌های پیچیده ارائه می‌دهد.
    دانشگاه استنفورد (Stanford University) – آمریکا
        استنفورد یکی از معتبرترین دانشگاه‌های جهان است که در زمینه امنیت سایبری دوره‌های تخصصی ارائه می‌کند.
    دانشگاه کارنگی ملون (Carnegie Mellon University) – آمریکا
        این دانشگاه به دلیل برنامه‌های پیشرفته خود در زمینه فناوری اطلاعات و امنیت سایبری شناخته شده است.
    دانشگاه آکسفورد (University of Oxford) – انگلستان
        آکسفورد دوره‌های تخصصی مرتبط با امنیت سایبری، به خصوص در زمینه سیاست‌ها و استراتژی‌های امنیتی ارائه می‌دهد.
    دانشگاه کمبریج (University of Cambridge) – انگلستان
        این دانشگاه دوره‌هایی در سطح کارشناسی ارشد و دکتری مرتبط با امنیت سایبری ارائه می‌دهد.
دانشگاه‌های ایرانی دارای رشته امنیت سایبری
    دانشگاه صنعتی شریف
        دانشگاه شریف با ارائه دوره‌های تخصصی در زمینه امنیت شبکه و امنیت اطلاعات یکی از برترین دانشگاه‌های ایران در این حوزه است.
    دانشگاه تهران
        دانشگاه تهران نیز برنامه‌هایی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته امنیت سایبری ارائه می‌دهد.
    دانشگاه علم و صنعت ایران
        این دانشگاه در زمینه تحقیقاتی امنیت سایبری فعال بوده و برنامه‌هایی مرتبط با این رشته در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد.
    دانشگاه امیرکبیر
        دانشگاه امیرکبیر نیز دوره‌های پیشرفته در زمینه امنیت اطلاعات و شبکه را ارائه می‌دهد.

شرایط تحصیل در رشته امنیت سایبری چیست؟
در حال حاضر، رشته‌ای با عنوان دقیق “امنیت سایبری” بصورت مستقل در دانشگاه‌های داخل کشور وجود ندارد. اما برخی از دانشگاه‌ها گرایش‌هایی مرتبط با امنیت اطلاعات و امنیت شبکه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌دهند.
برای مثال:
    رشته‌ “امنیت اطلاعات” به عنوان یکی از گرایش‌های مهندسی فناوری اطلاعات (IT) در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود.
    در برخی دانشگاه‌ها، گرایش‌های مرتبط با امنیت سایبری در رشته‌هایی مانند مهندسی کامپیوتر، مهندسی فناوری اطلاعات و مهندسی برق (به ویژه در گرایش شبکه‌های کامپیوتری) ارائه می‌شوند. در این رشته‌ها مباحث مربوط به امنیت شبکه و اطلاعات آموزش داده‌ می‌شود.
به طور کلی، امنیت سایبری به عنوان گرایش‌های امنیت اطلاعات و شبکه در برخی آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها با برگزاری دوره‌های آموزشی تدریس می‌شود. دانشجویان می‌توانند با شرکت در این دوره‌ها در این زمینه‌ها تخصص کسب نمایند.
رشته امنیت سایبری در دانشگاه ایران به عنوان یکی از گرایش‌های رشته‌ مهندسی فناوری اطلاعات و کامپیوتر شناخته‌ می‌شود. دروس رشته امنیت سایبری شامل مباحثی همچون امنیت شبکه، رمزنگاری، حفاظت از اطلاعات و مدیریت ریسک‌های امنیتی است.

بررسی بازار کار رشته امنیت سایبری
بازار کار این رشته‌ در ایران و جهان بسیار پویاست و تقاضا برای جذب کارشناسان امنیت سایبری به شدت افزایش یافته‌ است. به دلیل اهمیت فراوان در حفظ اطلاعات حساس و جلوگیری از حملات سایبری، این رشته‌ فرصت‌های شغلی بسیاری را برای هر دو جنس فراهم می‌کند. همچنین، امنیت سایبری یکی از معدود زمینه‌هایی است که با توجه به اهمیت داشتن مهارت‌های تخصصی، تفاوت جنسیتی در آن کمتر احساس می‌شود و خانم‌ها و آقایان با شرایط مساوی می‌توانند در آن موفق باشند.
در ایران، شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی (استخدام امنیت سایبری سپاه، ارتش، وزارت اطلاعات و…) و خصوصی به دنبال کارشناسان امنیت سایبری هستند تا زیرساخت‌های فناوری اطلاعات خود را ایمن کنند. بنابراین خانم‌ها و آقایان با داشتن مهارت‌های فنی و تخصصی در این زمینه، می‌توانند فرصت‌های شغلی زیادی در حوزه‌های زیر داشته‌ باشند:
    مدیریت امنیت اطلاعات
    تحلیل تهدیدات سایبری
    مقابله با حملات سایبری
    ارزیابی امنیت شبکه
در جهان نیز امنیت سایبری به یکی از پرتقاضاترین مشاغل تبدیل شده‌ است. شرکت‌های فناوری، نهادهای مالی، بخش‌های دولتی و بسیاری از صنایع دیگر به دنبال جذب نیروی متخصص در این زمینه هستند. در دنیا نیز تفاوت‌های جنسیتی در این شغل بسیار کم‌رنگ است، زیرا مهارت‌های فنی و توانایی حل مسائل امنیتی اهمیت بیشتری دارند.
فارغ‌التحصیلان رشته امنیت سایبری می‌توانند در حوزه‌های مختلفی مانند شرکت‌های فناوری، سازمان‌های دولتی، مراکز مالی و حتی استارت‌آپ‌ها مشغول به کار شوند. مشاغل مرتبط با این رشته عبارتند از:
    تحلیلگر امنیت سایبری
    مدیر امنیت اطلاعات
    مشاور امنیت سایبری
    کارشناس تست نفوذ (Penetration Tester)
    کارشناس مدیریت ریسک
    مهندس امنیت شبکه
با توجه به نیاز روزافزون سازمان‌ها به حفاظت از داده‌ها و سیستم‌هایشان، فرصت‌های شغلی در این حوزه به طور چشمگیری در حال افزایش است و فارغ‌التحصیلان می‌توانند انتظار درآمدهای قابل توجهی داشته باشند.