حسابداری قضایی چیست؟

دسته بندی :

تاریخ درج :

حجم فایل :

حسابداری قضایی چیست؟

حسابداری قضایی چیست؟
با وجود تمام قوانین وضع شده درباره جلوگیری از تخلف های مالی و حقوقی، همچنان اشخاص و شرکت هایی وجود دارند که به دنبال دور زدن قانون هستند. در این گونه موارد بسیاری از حسابرس ها معتقد هستند که کشف و رسیدگی به چنین تخلف هایی در یک سازمان صرفا برعهده مدیریت است و در برخی موارد نیز حسابرس ها و مدیریت با همکاری هم به تحقق این تخلف های مالی کمک میکنند و اینجا است که حسابداری قضایی به کمک قانون می آید.
حسابداری قضایی که آن را با نام حسابداری دادگاهی هم میشناسیم شاخه ای از حسابداری است که با به کارگیری مهارت های مالی و همراه با یک ذهنیت تحقیقی در چارچوب قوانین و مقررات به بررسی اسناد و مدارک مالی و حسابداری میپردازد تا از ایجاد تخلف های احتمالی جلوگیری کند و در صورت وقوع جرائم یا تخلف های مالی و حقوقی آن ها را شناسایی کند. در واقع این شاخه از حسابداری، حسابداران را در مقام قضاوت مستقل قرار میدهد تا با تکیه بر دلایل و اسناد منطقی و قانونی، حقیقت مالی شرکت ها و اشخاص را شناسایی کنند و از فساد مالی آن ها جلوگیری کنند یا در صورتی که مرتکب فساد مالی شده اند، تخلف آن ها را بررسی و افشا کنند. امروزه از تخصص حسابداران قضایی در بسیاری از کشورهای دنیا برای بررسی و رسیدگی به پرونده ها و تخلفات مالی شرکت های کوچک و بزرگ، شرکت های بیمه، سازمان های امنیتی و دولتی استفاده میشود.

حسابداری قضایی و انواع آن
Judicial accounting انواع مختلفی دارد که کارشناس حسابرس قضایی با توجه به شرایط و وضعیت های مختلف یکی از آن ها را بر می‌گزیند. در زیر به معرفی انواع رایج رسیدگی‌های قضایی توسط کارشناس Accounting یا حسابرسی شرکت ها می پردازیم:
    سرقت مالی
    پولشویی
    افشای اسرار شرکت
    ورشکستگی و انحلال و تصفیه شرکت
    ایجاد خسارت
    فرار مالیاتی
    و غیره.

وظایف حسابداران قضایی
همانطور که در قسمت قبل هم اشاره کردیم حسابداری قضایی صرفا مبتنی بر آمار و ارقام امور مالی نیست و به تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری موضوعات یک شرکت یا واحد تجاری میپردازد و همین مهم ترین وجه تمایز و اهمیت حسابداری قضایی است. به طور خلاصه فعالیت هایی که یک حسابدار قضایی انجام میدهد به شرح زیر است:
    تجزیه و تحلیل و بررسی اسناد و شواهد مالی
    کمک به حل دعاوی حقوقی از طریق گواهی دادن به عنوان یک شخص متخصص
    بررسی و برقراری ارتباط بین یافته های خود و اسناد و آماری که توسط واحد تجاری ارائه شده است
    کمک به توسعه و ارائه برنامه راهکار برای نرم افزارهای مالی به منظور تحلیل و بررسی بهتر داده های مالی شرکت ها
دیگر خدمات و وظایفی که حسابداران قضایی قادر به انجام آن ها هستند نیز شامل موارد زیر است:
    تایید سوابق حسابداری
    کشف تقلبات انجام شده در یک شرکت یا واحد تجاری
    خدمات قضاوتی
    بررسی منازعات درباره مسائلی از جمله علائم تجاری، حق اختراع و نقض قراردادها
    تعیین خسارت هنگام وقوع مواردی مانند تصادف رانندگی
    حل و فصل دعاوی مربوط به خروج شریک یا شرکا
    موارد اختلاف در ازدواج و طلاق و ..

مهارت های حسابدار قضایی
همانطور که میدانید دانش و تسلط کافی در زمینه حسابداری، اولین پیش نیاز یک حسابدار قضایی است اما با توجه به تغییر و توسعه ی سریع دنیای تجارت، لازم است که یک حسابدار قضایی مهارت های دیگری را نیز داشته باشد که در زیر به برخی از آن ها اشاره میکنیم:
    تسلط کافی بر کامپیوتر و سیستم های تحت شبکه به منظور بررسی و استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک و نرم افزار حسابداری
    بهره گیری از دانش روانشناسی برای درک و تحلیل بهتر رویدادهای مورد بررسی و انگیزه ها و برنامه ریزی های افراد
    مهارت در برقراری ارتباط. این مهارت به حسابداران قضایی برای انجام مصاحبه با افراد و کسب اطلاعات کمک فراوانی میکند.
    داشتن اطلاعات و شناخت کافی درباره راه هایی که میتواند به فساد مالی منجر شود مانند بودجه بندی نامناسب، پولشویی، اختلاس، رشوه خواری و….

مراحل فعالیت حسابداران قضایی
حسابداران قضایی، برای کشف جرم و شناسایی آن باید سه مرحله مختلف را طی کنند:
اولین مورد: تحقیقات
در زمان وجود موردی مشکوک به کلاهبرداری، حسابداران قضایی جمع‌آوری مستندات را آغاز کرده و تحقیقات لازم را انجام می‌دهند. این افراد، در جستجوی علائم هشدار دهنده و اختلاف حسابی هستند که، دال بر کلاهبرداری باشد. احتمال دارد کارشناسان قضایی بازجویی‌های لازم را از کارکنان سازمان به عمل بیاورند تا در کنار کسب اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر افراد پشت پرده را شناسایی بفرمایند.
از طرف دیگر، در رابطه با شیوه وقوع جرم فرضیاتی را با توجه به اطلاعات کسب شده مطرح کرده و در ادامه، نقشه‌ای اصولی و دقیق را جهت ارزیابی هر چه بهتر اوضاع سازمان و برای انجام پیگیری‌های بعدی طرح‌ریزی می‌کنند. پس از کامل کردن این مرحله، اقدامات بعدی به وسیله حسابدار قضایی مشخص شده و در صورت نیاز اطلاعات ضروری را در دسترس سازمان می‌گذارند.
دومین مورد: گزارش‌دهی
حسابدار قضایی بعد از جمع‌آوری اطلاعات لازم کلیه یافته‌های خود را به شکل گزارشی جامع و کامل در دسترس اشخاص ذیصلاح گذاشته و اقدامات لازم را برای تشکیل پرونده انجام می‌دهند.
شیوه ارتکاب جرم و اشخاصی که در آن نقشی داشته‌اند از طریق این گزارش تعیین می‌شود. بعد، حسابدار قضایی شیوه رسیدگی به پرونده را مشخص و توصیه‌های لازم را به سازمان در رابطه با اقدامات انجام شده در مراحل بعدی می‌کند. بعلاوه، با ارائه راهکارهایی مفید و کارساز جلوی بروز مواردی مشابه را می‌گیرد. حسابدار قضایی، پس از ارائه کردن گزارش آماده انجام رویه‌ها و اقدامات بعدی می‌شود.
سومین مورد: دادخواهی
در آخرین مرحله، نیاز به حضور حسابدار قضایی در دادگاه به عنوان شاهدی خبره است. وی اقدام به ارائه یافته‌‌های خود به شکل مدارک و اسناد در دادگاه و شهادت بر علیه متخلفان می‌کند. هر حسابدار قضایی، باید مستندات و مدارک مالی لازم را با کلماتی قابل‌فهم و روشن در محضر دادگاه تفسیر کرده و توضیحات ضروری را در رابطه با چگونگی مظنون شدن به سوژه و شناسایی وی ارائه بدهد.
در نتیجه، الزاماٌ باید از بلاغت و فصاحت برخوردار باشد تا در نزد دادگاه اثرگذار و معقول نشان داده شوند. سرانجام، حکم نهایی و تصمیم بستگی مستقیمی به تشخیص دادگاه دارد.

درآمد حسابدار قضایی چقدر است؟
درآمد Judicial accounting با توجه به حضور او در هر منطقه جغرافیایی متفاوت است. طبق آمار انجمن بازرسین پرونده‌های کلاهبرداری که در ایالات متحده آمریکا حضور دارند، به علت حساسیت این شغل، درآمد یک Judicial accounting به صورت سالانه در حدود 100 هزار دلار در نظر گرفته می‌شود. اما در ایران با توجه به دسترسی کمتر حسابدار قضایی به تمام گزارش‌های مالی شرکت و شرح وظایف ساده‌تری که معمولا برای او در نظر گرفته می شود، برای این شغل در ایران در سال 1401، درآمدی در حدود 15 تا 45 میلیون تومان تعیین شده است.

نحوه ورود حسابداران به حوزه حسابداری قضایی
طیف گسترده‌ای از گزینه‌های شغلی، برای حسابداران مایل به اشتغال در حوزه حسابداری قانونی در دسترس است. بسته به مشتریانی که، وکالت و نمایندگی آن‌ها را بر عهده دارند و همین‌طور مسئولیت و کار حسابدار قضایی و ماهیت حکم دادگاهی مسئولیت و کار یک حسابدار قضایی فرق دارد.
مثلاٌ، کار کردن بر روی پرونده طلاق یک زوج، به مراتب تفاوت زیادی با رسوایی‌های بزرگ مالی دارد. داشتن تجربه در زمینه‌های مختلف از جمله ارزیابی کردن انواع صورت‌حساب‌های مالیاتی، ارزش‌گذاری شرکت، تعیین کردن کمیت خسارت و بررسی و تحلیل تقلب برای هر حسابدار قانونی الزامی است. از طرفی، فرصت‌های شغلی موجود در این حوزه نیز تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. ولی در مجموع، نیاز مبرمی به داشتن چندین سال تجربه در زمینه حسابرسی سنتی در شرکت حسابداری عمومی دارند.
مورد مهم دیگر اینکه، حسابداران می‌توانند جهت وارد شدن به عرصه‌های مختلفی در حوزه حسابدار قانونی گواهی‌نامه‌ها و مدارکی حرفه‌ای را نیز دریافت کنند. از میان این موارد می‌توان از گواهی برنامه‌ریز مالی رسمی، حسابدار عمومی رسمی و تحلیل‌گر مالی خبره نام برد که، اعتبار زیادی دارند.