تفاوت دادسرا و دادگاه

دسته بندی :

تاریخ درج :

حجم فایل :

تفاوت دادسرا و دادگاه

تعریف دادسرا
دادسرا یا دادگاه که در قوانین ایران به آن مجلس دادگاه نیز گفته می‌شود، یکی از نهادهای قضایی کشور است. دادسراها به عنوان جایی برای بررسی و صدور قرار می‌باشند که اکثر پرونده‌های کیفری، حقوقی و مدنی در آن جریان می‌یابند. در ایران، دادسراها به سه نوع تجدید نظر، ابتدایی و اجرایی تقسیم می‌شوند.
دادسراهای تجدیدنظر مسئولیت بررسی اسناد و پرونده‌های دیوان‌های عمومی را برعهده دارند و در صورت نیاز می‌توانند تصمیمات دیوان‌ها را تغییر دهند یا بازنگری کنند. دادسراهای ابتدایی بر عهده بررسی و صدور رأی نهایی در پرونده‌ها قرار دارند و مسئولیت اعلام نتیجه نهایی دادگاه را بر عهده دارند. دادسراهای اجرایی نیز مسئولیت اجرای حکم‌های صادره از این دادگاه‌ها را بر عهده دارند.
هر دادسرا شامل یک رئیس و دستیاران آن می‌باشد. رئیس دادسرا به عنوان قاضی فوق‌العاده منصوب می‌شود و به انتخاب هیأت عمومی دیوان عالی کشور تأیید می‌شود. دادسراها در سراسر کشور قرار دارند و هر شهرستان دارای یک دادسرا می‌باشد. برخی از شهرهای بزرگتر نیز ممکن است بیش از یک دادسرا داشته باشند. در نهایت، دادسراها نقش بسیار مهمی در قضاوت پرونده‌ها و صدور حکم نهایی در قوانین ایران دارند و بازیابی حقوق و اجرای عدالت در جامعه را تضمین می‌کنند.

تعریف دادگاه
- در واقع دادگاه مکانی است که تعدادی از افراد مانند قضات فعالیت دارند. در واقع قضات در دادگاه‌ها این صلاحیت را به عنوان یک نهاد دولتی دارند که برای حل کردن مشکلات حقوقی دو طرف دعوی اقدامات لازم را انجام دهند و با توجه و دقت به عدالت رای لازم را اطلاع دهند.
- دادگاه قسمتی از دادگستری است که به موضوعات حقوقی و مدنی و جزایی رسیدگی می‌کند. پرونده‌هایی که موضوعات آن مربوط به دعواهای معاملات ملکی مطالبه طلب و مطالبه خسارت و خانواده (طلاق، مهریه، نفقه) و به طور کلی اموری که با مال و اموال سر و کار دارند باشد در شعبب حقوقی دادگاه‌ها رسیدگی می‌شوند و اموری که مربوط به جرم باشد مثلا کلاهبرداری، سرقت تصادف در شعب جزایی رسیدگی می‌شوند.
- دادگاه‌ها وسیله اصلی حل اختلاف هستند و عموماً اینطور درک می‌شود که همه افراد توانایی دارند که ادعاهای خود را به دادگاه معرفی کنند. به همین ترتیب، حقوق متهمین که متهم به یک جرم هستند، شامل حق دفاع از خود در دادگاه است.
- دعاوی مطروح در دادگاه ها، از دو بعد صلاحیت ذاتی و محلی، مورد رسیدگی، قرار می گیرند. صلاحیت محلی، به اعتبار محل استقرار دادگاه، تعیین می گردد. بدان معنا که دعاوی مربوط به هر حوزه قضایی، در دادگاه مستقر در همان حوزه، مطرح و مورد رسیدگی، قرار گیرد. اما صلاحیت ذاتی دادگاه، از اهمیت بسیار بیشتری، برخوردار بوده و قابل تغییر و جابجایی نمی‌باشد. صلاحیت ذاتی، به معنای شایستگی دادگاه، بر اساس نوع و صنف و درجه برای رسیدگی به اصل دعوا می‌باشد.

تفاوت وظایف دادسرا و دادگاه
وظایف دادسرا و دادگاه در زمینه حقوقی و کیفری متفاوت است، در واقع بر خلاف دعاوی حقوقی که تنها دادگاه وظیفه رسیدگی به دعوا را برعهده دارد. در دعاوی کیفری مسئله به نحو جداگانه‌ای مطرح می‌شود. در واقع در این دعاوی، این وظیفه دادسراست که به تعقیب متهم بپردازد و تحقیقات مقدماتی را نیز انجام دهد.. مثلا فرض کنید جرم قتلی اتفاق افتاده است و نیروی انتظامی سر صحنه حاضر میشود. در همین مرحله است که وظیفه دادسرا آغاز می‌شود.
کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم در این مورد، اجرای احکام کیفری، انجام امور حسبی و سایر وظایف قانونی، از جمله وظایف دادسرا می‌باشد.
۱- کشف جرم
دادسرا در زمینه شکایاتی که کیفری و جزایی می‌باشد وظیفه دارد بازجویی ‌های لازم را انجام دهد و در صورت نیاز، تحقیق و بررسی میدانی انجام خواهد داد. در حقیقت این نهاد وظیفه دارد تا مشخص کند که آیا جرمی به وسیله متهم انجام‌ شده است یا خیر. به این روند، کشف جرم گفته می‌شود. دادگاه وظیفه کشف جرم را ندارد و وظیفه داشته که کیفرخواستی که از سوی دادسرا ارسال ‌شده است را بررسی کرده و متهم را محاکمه کند.
۲- کیفرخواست و قرار مجرمیت
دادسرا وظیفه دارد که بعد از کشف قطعی جرم، کیفرخواست و قرار مجرمیت را تنظیم کرده و برای دادگاه ارسال کند. دادگاه، این وظیفه، یعنی تنظیم کیفرخواست و قرار مجرمیت را نداشته و در حقیقت وظیفه دارد که با در نظر گرفتن این دو سند قضائی، جلسه دادگاه را به سمت صادر کردن حکمی عادلانه مدیریت کند.
۳- تعیین حکم و مجازات
دادسرا به ریاست دادستان وظیفه صادر کردن حکم ندارد و صرفا نهادی است برای تحقیقات مقدماتی جهت کشف نوع جرم و در این مرحله هنوز به متهم، مجرم نمی‌گویند. دادگاه وظیفه تفهیم اتهام را داشته و مرجع قضائی قطعی صدور رأی به حساب می‌آید. صدور رأی به معنی اعلام مجرم شناخته شدن متهم و تعیین کردن میزان و نوع مجازات وی در دادگاه است.

تفاوت دادسرا و دادگاه در بخش عملی
در دادگاه خود دادستان نیز می‌تواند حضور داشته باشد و کیفر خواست را تقدیم دادگاه کند. دادگاه کیفرخواست، جرم و ارکان را مورد بررسی قرار می‌دهد و سپس بر اساس تمامی این موارد حکم را صادر می‌کند. توجه داشته باشید که دادگاه اولی که بعد از دادسرا تشکیل می‌شود به دادگاه بدوی شهرت دارد.
بعد از آن اگر شما به رای صادر شده اعتراض داشته باشید دادگاه تجدید نظر برای شما تشکیل می‌‌شود. همچنین بر اساس اهمیت جرم دادسرا پرونده را به دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو یا دادگاه انقلاب ارجاع می دهد. بعد از صدور حکم قطعی، دادسرا موظف به اجرا و نظارت بر مجازات خواهد بود. این روند کلی است که یک پرونده کیفری طی می‌کند.
همچنین کشف جرم و انجام تحقیقات مقدماتی و تعقیب متهم، همه از وظایف دادسرا محسوب می‌شود. بنابراین آن حکمی که نیروی انتظامی به واسطه آن می‌تواند تحقیقات خود را انجام دهد و یا دست به بازرسی بزند و … همه توسط دادسرا و دادستان صادر می‌شود.

تفاوت دادسرا و دادگاه در زمینه کیفری
دادسرا یا به تعبیر دیگر مرجع تحقیق و تعقیب وظیفه رسیدگی مقدماتی و تکمیل پرونده و کشف جرایم و اخذ اظهارات و توضیحات شاکی و متهم و شهود را در خصوص کلیه جرایم (به جز بعضی جرایم خاص مثل جرایم جنسی و منافی عفت و جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک) بر عهده دارد. اما دادگاه کیفری پس از رسیدگی مقدماتی در دادسرا و صدور قرار مجرمیت و جلب به دادرسی مرجع موخر و ثانوی رسیدگی و تعیین میزان مجازات برای مرتکب و مجرم است.
البته قاضی دادگاه مقام عالی تری از نظر قضایی نسبت به قاضی دادسرا (دایار یا بازپرس) است و در صورتیکه تشخیص دهد اتهام متوجه متهم نیست می تواند رای بر برائت متهم صادر نماید. دادسرا، وظیفه کشف جرم را بر عهده داشته و دادگاه، چنین مسئولیتی ندارد. به بیان دیگر، دادسرا موظف است، در مورد مجرمیت یا عدم مجرمیت متهم، تحقیق نموده و قرار مجرمیت را طی کیفر خواست، به دادگاه، ارسال نماید.
سپس، دادگاه کیفرخواست را بررسی نموده و حکم مقتضی را صادر می کند. در مورد فرق دادگاه و دادسرا باید دانست، دادسرا به ریاست دادستان، اداره می شود و وظیفه صدور حکم را نخواهد داشت. به عبارتی، تنها می تواند قرار صادر کرده، اما دادگاه می‌تواند هم قرار و هم حکم را صادر نماید. بنابراین، دادسرا تنها نهادی برای تحقیقات مقدماتی و کشف جرم بوده، در حالی که دادگاه، موظف به صدور رای خواهد بود.

تفاوت دادسرا و دادگاه در رای صادر
- توجه داشته باشید که دادسرا تنها توانایی صدور قرار را دارد و حکم قطعی توسط دادگاه صادر می‌شود. از تفاوت‌های قرار و حکم در این است که حکم در خصوص ماهیت دعوی و به صورت قاطع صادر می‌شود. اما اگر هر کدام از این ویژگی‌ها را رای صادر شده نداشته باشد به آن قرار گفته می‌شود. همچنین داشته باشید که دادگاه مرجع برتری است و توانایی صدور قرار و حکم را به صورت همزمان دارد. اما دادسرا تنها می‌تواند نسبت به صدور قرار اقدام کند.
- اگر یکی از دو طرف دعوا به رای صادر شده از دادگاه اعتراض داشته باشد می‌تواند از یک دادگاه دیگر، تجدید نظر بر این پرونده را درخواست کند. بدین طریق دادگاهی که پرونده و رای صادر شده را دوباره بررسی می‌کند، دادگاه تجدید نظر می‌گویند.
- همچنین در مورد تفاوت دادگاه و دادسرا به این نکته نیز توجه داشته باشید، که دادستان، ریاست دادسرا را بر عهده داشته و این شخص وظیفه صدور حکم را بر عهده نخواهد داشت. به همین ترتیب، دادسرا تنها وظیفه صدور حکم را بر عهده دارد. اما دادگاه مجاز می‌باشد، تا هم قرار و هم حکم را صادر کند. لذا، دادسرا تنها نهاد جهت تحقیقات مقدماتی و کشف جرم می‌باشد، اما دادگاه، وظیفه صدور رای را نیز بر عهده دارد.
- دادسرا تنها نهادی برای تحقیقات مقدماتی و کشف جرم بوده، در حالی که دادگاه، موظف به صدور رای خواهد بود. اما دادگاه می‌تواند هم قرار و هم حکم را صادر نماید.
- از جمله قرار‌هایی که دادسرا صادر می‌کند می‌توان به قرار جلب به دادرسی، قرار منع تعقیب، قرار موقوفی تعقیب ، قرار ترک تعقیب، قرار بازداشت موقت، قرار تأمین خواسته، قرار کفالت و قرار وثیقه اشاره نمود.

مراجعه به دادسرا یا دادگاه
الف- هر گاه شما قصد طرح دعوای حقوقی علیه شخص دیگری را دارید و همچنین در خصوص امور حِسبی باید به دادگاه حقوقی مراجعه نموده و دادخواست خود را از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی به این مرجع قضایی تقدیم نمایید.
ب- هر گاه شما قصد شکایت و طرح دعوای کیفری علیه شخص دیگری را دارید باید به دادسرا مراجعه نموده و با تنظیم شکوائیه درخواست خود را از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی به این مرجع قضایی تقدیم دارید.
ج- رسیدگی به جرائم تعزیری درجه هفت و هشت مستقیماً در دادگاه‌های کیفری به عمل می‌آید و الزامی در خصوص رجوع به دادسرا در خصوص این جرائم وجود ندارد.
شایان ذکر است که منظور از جرائم تعزیری درجه ی هفت و هشت جرائمی است که مجازات‌های آن ها به شرح زیر می‌باشد:
درجه هفت: حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی بیش از سی میلیون (۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا شصت میلیون (۶۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال، شلاق از یازده تا سی ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه.
درجه هشت: حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا سی میلیون (۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال، شلاق تا ده ضربه